De kerk van de heilige Martinus

De kerk van Prissac behoorde tot een priorij van de Benedictijner abdij van Saint Savin (Vienne). De kerk is toegewijd aan de heilige Martinus, bisschop van Tours, die in de 4de eeuw het centrum en het westen van Gallie heeft geëvangeliseerd.

De klokkentoren is het oudste gedeelte van de kerk; deze is gebouwd aan het einde van de 12de eeuw en vormt de ingang van de kerk.

De spitsboog van het portaal wordt gedragen door vier steunpilaren, gekroond met kleine kapitelen versierd met plantmotieven. Als men goed kijkt ziet men op de kapitelen rechts boven naast plantmotieven ook gezichten.

Vervolgens gaan we een rechthoekig ribgewelfd portaal in.  Brede zwarte banden bedekken de hoogste gedeelten van de muren.  Deze zwarte banden werden op de muren van een kerk of kapel geschilderd  wanneer een persoon van adellijke afkomst was overleden.  We ontwaren overigens in het geel  de sporen van de blazoenen van de adellijke familie  La Trimouille, heren van Fontmorand te Prissac.

Het gewelf is versierd met oude schilderingen met plantmotieven.  Dit gewelf is bovenin doorboord om ruimte te maken voor de touwen om de klokken te luiden.

Twee klokken dateren uit 1913, de derde dateert uit 1555, en stamt uit dezelfde tijd als de rest van het kerkgebouw.  Men heeft de klok de naam van Maria gegeven. Door deze toewijding aan Maria  hoopte men de woede van God te kalmeren en bliksem en storm  op afstand te houden.

Een tweede portaal  in Romaanse stijl geeft toegang tot het middenschip van de kerk.  Dit portaal is ongetwijfeld ouder dan het hoofdportaal. Dit tweede portaal is in 2014 ontdaan van grof aangebrachte  versieringen van pleister,  waarmee het portaal bedekt was.  Sommige stenen zijn roodachtig van kleur en herinneren eraan dat het gebouw een prooi moet zijn geweest van een brand.

Oorspronkelijk bevatte het gebouw slechts een  smaller schip,  overkoepeld door één booggewelf. De linker muur is waarschijnlijk de oudste muur, getuige het hoofd van een monster in de hoek, met uitpuilende ogen , een scherpe neus, en spitse oren  bijna bovenop het hoofd geplaatst.  Aan de buitenkant van het gebouw is deze muur de enige die is voorzien van modillons(kraagstenen) in romeinse stijl.  Deze modillons zijn te zien als je voor de plaatselijke bakkerij gaat staan.

 In het middenschip is een copie te zien van een afbeelding
van de visitatie van Maria aan haar nicht Elizabeth,  van Sebastien
del Piombo. 

Aan het eind van de 15de eeuw voegden de heren van Roche-Chevreux en denwoners van Prissac  3 kapellen toe aan het gebouw, aan de rechterkant van het midshipman Deze constructies verzwakten  de oude kerk en een muur stortte in. Aan het begin van de 16e  eeuw werden vervolgens de oude kerk en de kapellen onder een en hetzelfde dak verenigd, wat vandaag de indruk wekt dat de twee schepen met  elkaar zijn verbonden. De twee middenschepen bestaan uit 4 vierkante ruimtes, van elkaar gescheiden door 3 zuilen. De zuil bij het koor is gegroefd, de 2 andere zuilen zijn opgetrokken uit eenvoudige ronde stenen.  De ontwikkelde stijl wijst in de richting van de flamboyante gothiek. 

Twee families oefenden invloed uit op het gebouw: het middenschip is omgeven door de rouwbanden met de wapenschilden van de Heren van Fontmorand, terwijl  het tweede schip, rechts,  voorzien  is van de wapenschilden van de Hovelingen van Roche-Chevreux.

De schilderingen die de gewelven verfraaien dateren waarschijnlijk uit het einde van de 19de eeuw, maar zij vervangen vrijwel op een identieke manier het decor dat in de 16de eeuw is geschilderd.

Verschillende planten zijn hier in een geheel samengebracht. Wij herkennen de flora van het veld: bladeren van de klimop, de aardbeiplant, de eik en verschillende grassoorten. De kleuren zijn zacht aangezet: okergeel, okerbruin, wit, zwart en blauw. Voor ieder schip een gewelf versierd met plantmotieven, afgewisseld met een gewelf  verluchtigd met  versieringen die het beeld oproepen  van gehouwen stenen.

De kapel (4), links vooraan  dateert uit de 15de eeuw. Deze kapel werd gebouwd in opdracht van de familie Fontmorant, heren van La Tremouille.We komen er binnen, onder een rondboog door.Een kruisgewelf, versierd met gehouwen steenmotief, rust op twee hoofden van personen. Deze zijn gericht op het oosten. Onderzoek in 2006 gaf aanleiding om onder het pleister vandaan nieuwe muurschilderingen bloot te leggen, daterend uit de 15de eeuw :  Christus als rechter bij het laatste oordeel omgeven door de vier evangelisten, afgebeeld in de vorm van een 4-vormige figuur, bestaande uit de attributen of symbolen van de 4 evangelisten (zie Ezechiël 5 /10, tetra-morphe).

Oostgewelf:    Christus als rechter
Noordgewelf:  Sint Marcus (leeuw)

Westgewelf:    Sint Johannes (adelaar) en Sint  Mattheus (engel)
Zuidgewelf:     Sint Lucas (stier)

 Het gezicht is met hamerslagen bewerkt, waarschijnlijk gedurende godsdienstoorlogen in de 16de eeuw.

Het geheel wordt omvat door een brede zwarte band. Deze zwarte band werd op de muur geschilderd van een kerk of kapel wanneer een persoon van adellijke afkomst was overleden. Deze band draagt het blazoen van de adellijke familie en getuigt van de aanwezigheid van het graf van een van de familieleden. Onder deze band, deze “litre”, verschijnen muurschilderingen die jammer genoeg zijn aangetast door vochtplekken.

Niettemin ontwaren we verschillende afbeeldingen: De grootste afbeelding, tussen de deur en het raam roept het verhaal op van: “De drie doden en de drie levenden” , een thema dat meerdere keren voor komt op muurschilderingen van de regio, zoals in Le Blanc en Chavin in de Indre, en in Antigny in de Vienne : drie doden opstaand uit hun graf, die in gesprek met drie jonge vrolijke jagers hen herinneren aan de korte duur van het bestaan; op onze afbeelding zien we alleen nog de drie jagers. De drie doden moeten zijn afgebeeld op de beschadigde muur links van de deur. De eerste van de edelen, verschrikt door dit schouwspel, keert zijn hoofd af naar achteren, en laat een slechtvalk los die op het punt staat om zich op een konijn te storten. Deze edelman wordt gevolgd door twee andere ruiters, die hoeden dragen versierd met een grote pluim. Zij worden vergezeld door twee honden die het konijn achtervolgen. Men kan zien dat de derde ruiter een zwaard aan zijn gordel draagt. Tot nu toe zijn in Frankrijk 92 muurschilderingen met hetzelfde thema geïdentificeerd.

Op dezelfde muur ontwaren we twee figuren, waarvan er een (paus Sint Gregorius ) in gebed verzonken is aan de voet van een altaar. Achter dit altaar zien we Christus en de attributen die behoren tot zijn lijden. Het betreft hier een afbeelding van de “mis van Sint Gregorius”, die we ook in Gargilesse vinden.

Tenslotte herkennen we op de muur tegenover de deur van de kapel een afbeelding van de Heilige Catherina met zwaard en rad, de werktuigen waarmee zij gemarteld is. Zij wordt vergezeld door een grote figuur met een monnikskap; mogelijk betreft het hier de heilige Jacobus. Aan de andere uiterste zijde van de muur verschijnt een vrouw omgeven met een stralenkrans.

Het achterste gedeelte van het koor, de apsis  genaamd, is vlak zoals in veel kerken in de regio.  Het raam dat zijn licht werpt op de apsis  verwijst weer naar de flamboyante Gothiek.   Aan de Noordmuur  zien we een afbeelding van  Christus aan het kruis, gedateerd 17de eeuw, zeer realistisch. 

Het hoofdaltaar is versierd met een bas-relief, voorstellend Christus omgeven door 4 evangelisten. We herkennen de evangelisten aan hun
symbolen aan hun voeten. Links zien we Marcus en Mattheus,
rechts een baardloze persoon,  Johannes en  Lucas. 

Het achterste gedeelte van het koor, de apsis genaamd, is vlak, zoals in veel kerken in de regio. Het raam dat zijn licht werpt op de apsis is van een flamboyante stijl .

Het hoofdaltaar is versierd met een bas-reliëf, voorstellend Christus omgeven door de vier evangelisten. We herkennen de evangelisten opnieuw aan hun symbolen die zich aan de voeten van ieder van hen bevinden.Staande voor het hoofdaltaar met ons gezicht naar de gebrandschilderde ramen zien we links Marcus en Matheus, en rechts een afbeelding van Christus zonder baard en Johannes en Lucas.

Het raam boven het hoofdaltaar  laat ons voorstellingen zien van de heilige Martinus en de heilige Radegonda.

De schilderingen die de muur verluchtigen zijn beschadigd door het aanbrengen van dit grote raam. Een bisschop met een baard, afgebeeld met zijn kruis en mijter. Het gaat waarschijnlijk om de heilige Martinus, aan wie de kerk is toegewijd. Eind 15de eeuw- begin 16de eeuw.

Dit kleine personage lijkt in gebed voor een grote figuur, die met een kruis zwaait. Deze scene is zeer ernstig beschadigd bij de aanleg of de vergroting van het raam. Aldus, wat op een soort vleugel lijkt kan evengoed een gedrapeerde doek zijn. Eind 15de eeuw-begin 16de eeuw.

We ontwaren evenwel sporen van apostelen, afgebeeld  rondom het hele koor (slechts de namen van 4 apostelen laten zich nog raden). Ieder van hen laat zijn rechterhand rusten op een kerkinwijdingskruis(een kruis, afgebeeld in een cirkel). Deze voorstelling is in Frankrijk zeer zeldzaam.

Het tweede altaar, genaamd het sacramentsaltaar, is versierd met een tafereel dat de kroning van de heilige Maagd Maria voorstelt. Daarboven bevindt zich een nis met een beeldje van de Maagd Maria met het kindje Jezus, daterend uit de 18de eeuw. Dit beeldje wordt sinds lang in Prissac vereerd en werd op 15 augustus, het feest van Maria ten hemelopneming, in processie rondgedragen.  
Op dezelfde muur  is in 2006 wandbekleding weggenomen. Hierdoor werd het mogelijk  een nieuwe  nis te ontsluiten, gebeeldhouwd in Gothische stijl met fragmenten van oude polychromie.

De restauraties van 2013 tenslotte hebben nieuwe wandschilderingen aan het licht gebracht. In het bovenste register zie je St. Sebastian's martelaarschap. De heilige, aan een zuil gebonden, wordt doorboord  met pijlen die van alle kanten door boogschutters worden afgeschoten. De kleding van de vier boogschutters maken het ons mogelijk  de scene te dateren: eind 15de eeuw-begin 16de eeuw.
De heilige Sebastianus wordt aangeroepen voor bescherming tegen de pest.

In het onderste register, rechts is de heilige Andrea
Andrew. Deze apostel herkennen we aan zijn blote voeten en aan het Andreaskruis, symbool van zijn martelaarschap. Hij houdt in zijn rechter hand een inwijdingskruis

Terugkerend naar de zij-ingang in het tweede schip, zien we ramen gemaakt door Charles Lévêque de Beauvais, daterend uit de 19de eeuw. Deze ramen zijn in de loop der tijd gewijzigd en andere ramen, die nu dichtgemaakt zijn, deden hun licht schijnen over de noordelijke muur.

Een eerste raam stelt de aanbidding van de herders voor en een voorstelling van het interieur van het huis in Nazareth waar Jezus opgroeide.

In het onderste register, rechts is de heilige   Johannes.
Deze apostel  herkennen wij aan zijn blote voeten  en aan de kelk die hij in zijn linker hand houdt. Zijn rechter hand rust op een inwijdingskruis.

Het volgende raam laat ons een afbeelding zien van de heilige koning Lodewijk, met in zijn hand de doornenkroon, ter ere waarvan  hij de Sainte- Chapelle in Parijs bouwde.  Aan de voeten van deze persoon verschijnen de  familiewapens van de familie Lanet, die het raam geschonken heeft. Rechts van het hoofd van Lodewijk zien we een afbeelding van het kasteel  La Garde-Giron, eigendom van deze familie. 

Tenslotte zien we op het laatste raam Maria onder het kruis, en een afbeelding van Maria Ten Hemelopneming.

De Westmuur is verluchtigd met schilderingen uit het midden van de 16de eeuw.

De maagd met het Kind. Haar linker hand ligt op een consecratiekruis, een kerkinwijdingskruis.
De gezichten van de maagd en het kind Jezus zijn met een hamer bewerkt. Mogelijk verwijst dit naar vandalisme tijdens de godsdienstoorlogen. (belegering van Belabre  door de calvinisten 1587) Boven deze afbeelding staat een moeilijk te lezen en beschadigd tekstbijschrift : ascendit ad celo sedet ad dextram patris omnipotentis. ( zij stijgt op ten hemel en zit aan de rechterhand van de almachtige vader)

De Heilige Catharina van Alexandrië,
keizer  Maximinus vertrappend, aan het begin van haar martelaarschap.
Zij houdt een stuk van het rad in haar handen dat gebruikt zou worden voor haar marteling. Het tekstbijschrift  “Sancta Katherina”  bevestigt de identiteit  van dit personage.

Personage in gebed. (Misschien degene die het werk geschonken heeft)
Tekstbijschrift:  “sancte  Andre ora pro nobis”, heilige Andreas  bid voor ons.

Marteling van de heilige Andreas
Vier beulen  binden de ledematen van de Heilige op een Andreaskruis vast.  De beul linksboven trekt uit alle macht de banden  aan en zoekt steun op de romp van de Heilige. De kleren van de personages (pofbroek,  geplooide halskraag) maken het ons mogelijk deze schildering te dateren eind 16de eeuw.

Echter tussen de pilaar en de toegangspoort vermoedt men een afbeelding  van de Heilige Christoffel die het kind Jezus draagt.  Deze afbeelding dateert uit de 14de eeuw, en is de oudste van de kerk.  We danken het behoud van deze schildering  aan het feit dat deze schildering  op de muur van de klokkentoren is aangebracht. We ontwaren het aureool van het Jezuskind   en zijn voet op de arm van de Heilige.

God de Vader in zijn verhevenheid en een fragment van een adelaar
God de Vader wordt afgebeeld met de pauselijke tiara. Hij zegent met zijn rechter hand en houdt zonder twijfel een wereldbol (symbool van universele heerschappij) in zijn linkerhand. Hij was waarschijnlijk omgeven door een tetramorf (de 4 evangelisten afgebeeld  in de vorm van  hun eigen symbool) waarvan alleen de adelaar van de heilige Johannes,links op de afbeelding is overgebleven. 16de eeuw.

Vertaling : Rudolf Olthoff